Trong các vụ sản xuất lúa, đặc biệt là vụ Hè Thu và Thu Đông ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), bà con nông dân đang phải đối mặt với một loại bệnh nguy hiểm có thể làm giảm năng suất nghiêm trọng nếu không phát hiện và xử lý kịp thời – đó chính là bệnh lép vàng trên lúa, còn được gọi với cái tên dân gian là “bệnh bắn máy bay”. Đây là một trong những tác nhân lớn dẫn đến tình trạng mất mùa ở nhiều địa phương trong những năm gần đây.

1. Nguyên nhân gây bệnh lép vàng – Thủ phạm là vi khuẩn

Tác nhân gây ra bệnh lép vàng là vi khuẩn Burkholderia glumae – một loại vi khuẩn có khả năng phát triển và gây hại mạnh trong điều kiện thời tiết nóng ẩm, mưa nhiều, đặc biệt phổ biến trong các vụ Hè Thu và Thu Đông, khi nhiệt độ và độ ẩm đều ở mức cao.

Vi khuẩn này có thể tồn tại trên hạt giống, thân, lá lúa từ rất sớm, thậm chí ngay từ giai đoạn mạ. Khi gặp điều kiện thuận lợi như mưa nhiều, vi khuẩn sẽ phát tán qua nước mưa, lây lan nhanh từ bông lúa này sang bông lúa khác, thậm chí từ ruộng này sang ruộng khác, khiến diện tích nhiễm bệnh lan rộng trong thời gian rất ngắn.

2. Triệu chứng nhận biết bệnh lép vàng

Bệnh lép vàng rất dễ nhận biết nếu bà con theo dõi sát đồng ruộng, nhất là vào giai đoạn lúa trổ. Dưới đây là các dấu hiệu điển hình:

+ Bông lúa bị lép hoàn toàn hoặc một phần, vỏ trấu bên ngoài chuyển sang màu vàng nhạt.

+ Phần phôi nhũ của hạt bị thối nâu, gây nên hiện tượng hạt lững, không chắc, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng nảy mầm và năng suất.

+ Một dấu hiệu rất đặc trưng của bệnh là khi bị nhiễm nặng, bông lúa nhẹ và dựng đứng, giống như tư thế của một chiếc máy bay chuẩn bị cất cánh, vì vậy bà con thường gọi dân dã là bệnh "bắn máy bay".

3. Tác hại đến năng suất

Hậu quả của bệnh lép vàng là rất nghiêm trọng. Trong điều kiện bình thường, nếu bông lúa bị lép từ 30–40%, bà con đã có thể bị giảm một phần lớn năng suất. Tuy nhiên, nếu tỷ lệ gié bông bị lép lững vượt quá 50%, thì năng suất có thể giảm đến 50% hoặc hơn, gây ảnh hưởng lớn đến thu nhập của bà con nông dân và tiềm ẩn nguy cơ mất trắng nếu không kiểm soát tốt.

Không chỉ ảnh hưởng về mặt số lượng, bệnh còn làm suy giảm chất lượng hạt gạo, gây khó khăn trong tiêu thụ nông sản sau thu hoạch. Đây chính là lý do vì sao bệnh lép vàng được xem là “sát thủ thầm lặng” trên đồng ruộng.

4. Điều kiện phát sinh, lây lan nhanh chóng

Điều kiện thuận lợi nhất để vi khuẩn Burkholderia glumae phát triển chính là mưa nhiều, ẩm độ cao và nhiệt độ môi trường trên 28°C. Trong vụ Hè Thu và Thu Đông, khu vực ĐBSCL thường xuyên có mưa rào hoặc mưa lớn kèm theo ẩm độ cao, tạo môi trường lý tưởng cho vi khuẩn phát triển mạnh.

Ngoài ra, một trong những đặc điểm đáng lo ngại là vi khuẩn có thể di chuyển thông qua nước mưa, gió và dụng cụ canh tác. Nếu không chủ động phòng ngừa, việc lây lan từ ruộng nhiễm sang ruộng chưa nhiễm là rất dễ xảy ra.

5. Biện pháp phòng trừ hiệu quả

Để quản lý bệnh lép vàng hiệu quả, bà con cần áp dụng các biện pháp tổng hợp, bao gồm:

5.1. Chọn giống và xử lý hạt giống

+ Tuyệt đối không sử dụng hạt giống lấy từ ruộng đã bị nhiễm bệnh ở vụ trước. Vi khuẩn có thể tồn tại âm thầm trong hạt giống và bùng phát trong vụ mới.

+ Ưu tiên sử dụng giống lúa xác nhận, có nguồn gốc rõ ràng, được xử lý kỹ càng.

+ Xử lý hạt giống bằng thuốc trừ khuẩn ngay sau khi ngâm ủ hoặc trước khi gieo sạ. Đây là bước quan trọng giúp tiêu diệt mầm bệnh ngay từ đầu vụ.

5.2. Chủ động phun phòng theo thời điểm

Bệnh lép vàng thường tấn công vào giai đoạn lúa đòng – trổ, do đó việc phun phòng phải đúng thời điểm:

+ Lần 1: khi lúa bắt đầu nứt bắp (khoảng 5–7 ngày trước trổ), đây là giai đoạn mầm bông đang phát triển và rất nhạy cảm với tác nhân gây bệnh.

+ Lần 2: khi lúa trổ lẹt xẹt (trổ rộ khoảng 50–70%), đảm bảo bảo vệ toàn bộ bông lúa khỏi sự xâm nhập của vi khuẩn.

Việc phun thuốc đúng thời điểm, kết hợp chọn thuốc đặc trị vi khuẩn phù hợp là yếu tố then chốt giúp bảo vệ bông lúa trong giai đoạn quyết định của năng suất.

6. Lưu ý quan trọng

Không nên lạm dụng đạm trong giai đoạn trổ vì cây dễ mềm yếu, tạo điều kiện cho bệnh phát triển.

Luôn duy trì đồng ruộng thông thoáng, thoát nước tốt sau mưa để giảm độ ẩm và hạn chế lây lan bệnh.

Theo dõi thường xuyên các bản tin cảnh báo sâu bệnh, kết hợp kiểm tra đồng ruộng định kỳ để phát hiện sớm và xử lý kịp thời.

Kết luận

Bệnh lép vàng trên lúa là một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với năng suất và chất lượng lúa trong các vụ mưa nhiều, nóng ẩm tại ĐBSCL. Tuy nhiên, nếu bà con chủ động quản lý đúng cách – từ khâu giống, xử lý hạt, cho đến phun phòng đúng thời điểm – thì hoàn toàn có thể giảm thiểu tối đa thiệt hại và bảo vệ vụ mùa thành công.

-----------------------------------------------------------

#BệnhLépVàng #LúaGạoViệtNam #BurkholderiaGlumae #NôngNghiệpBềnVững #KinhNghiệmNhàNông #ĐBSCL

         -----------------------------------------------------------

Hãy inbox hoặc gọi hotline, sẽ có nhân viên liên hệ tư vấn chi tiết nhất cho Quý Khách:

Hotline: (028)3756 1321

Email: [email protected]

Facebook: / phanbondainghia123 

Website: https://phanbondainghia.vn

Cảm ơn các quý nhà nông đã xem và chúc các quý nhà nông có một vụ mùa bội thu!

Địa Chỉ: B4/24, Trần Đại Nghĩa, Ấp 2, X. Tân Kiên, H. Bình Chánh, TP.HCM.

Nhà máy: Lô A4, Đường số 5, KCN Hải Sơn, Đức Hòa, Long An.